Saturday, April 24, 2010

Ψίθυροι

Αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα ζώα είναι η ικανότητά του να τροποποιεί το περιβάλλον του. Μια ακραία εκδοχή αυτής της ιδιαιτερότητας του ανθρωπίνου είδους εξετάζει το σημερινό διήγημα. Μόνο που όπως συμβαίνει με τα οργανωμένα σχέδια, πάντα υπάρχει κάτι που δεν έχει προβλεφθεί. Κάτι τόσο ασήμαντο, όσο οι μικροί, απαλοί…..


Ψίθυροι


Μία έκρηξη

Υπήρξε μια εποχή που ήμασταν μερικές χιλιάδες, τρώγαμε καρπούς και χόρτα και ζούσαμε κάτω από δέντρα και μέσα σε σπηλιές,. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι έχουν περάσει εκατομμύρια χρόνια από τότε. Στην πραγματικότητα ξεχνούν ότι είναι εκατομμύρια ανθρώπινα χρόνια. Αν το δεις σε πλανητική κλίμακα, ήταν μόλις πριν λίγα δευτερόλεπτα. Κι όμως, εμείς πιστεύουμε ότι μέσα σε αυτά τα λίγα δευτερόλεπτα προλάβαμε να γίνουμε το τελειότερο ον της δημιουργίας. Και ήμαστε αποφασισμένοι να παραμείνουμε ως το κορυφαίο είδος της εξέλιξης. Γι’ αυτό και σήμερα μερικά δισεκατομμύρια από εμάς στεκόμαστε πίσω από τους υπολογιστές μας, φορώντας αυτό το κράνος που ξεχειλίζει από ηλεκτρόδια, έτοιμοι για το μεγάλο άλμα.

Ένα απέραντο σύμπαν

Μερικές φορές τα άλματα είναι προς τα πάνω, άλλες φορές καταλήγουν στο κενό. Και τα δύο είναι εξίσου ενδιαφέροντα, αφού έχουμε αποδείξει εδώ και χρόνια ότι το κενό σφύζει από ζωή. Εμείς, πάντως, στοχεύουμε προς τα πάνω, όσο πιο ψηλά μπορούμε. Στην αθανασία. Πρώτα, όμως, πρέπει να περάσουμε από το κενό. Η θεωρία είναι απλή, όλες οι χρήσιμες θεωρίες είναι απλές. Αρκεί μια μικρή διαταραχή στη δομή του κενού σε δισεκατομμύρια σημεία και μαζί της θα τροποποιήσουμε και την φύση της πραγματικότητας. Αν όλοι συντονιστούμε σωστά και οραματιστούμε ένα μέλλον που δεν πεθαίνουμε, τα μηχανάκια που βρίσκονται στο μυαλό μας θα αναλάβουν τα υπόλοιπα. Και έτσι θα φτιάξουμε έναν κόσμο αθανάτων. Αν και οι περισσότεροι δεν ξέρουν ότι σε συμπαντικό χρόνο πραγματικά αθάνατες είναι μόνο οι μαύρες τρύπες.

Τρισεκατομμύρια ήλιοι

Είναι περίεργο που κανένας δεν σκέφτηκε ότι αυτό έχει ξαναγίνει. Ότι κάποια στιγμή κάποιος άλλος πολιτισμός έφτασε στο ίδιο σημείο με μας και προσπάθησε να ζήσει για πάντα. Που είναι τώρα, αυτοί; Γιατί δεν έχουν κατακλύσει το σύμπαν; Πώς επέτρεψαν σε μας, ένα ταπεινό θνητό είδος που ζει δισεκατομμυριοστά κοσμικών δευτερολέπτων να πάρει στα χέρια του τη δομή της πραγματικότητας και να την αλλάξει μόνιμα; Που βρίσκεται το φάντασμα μέσα στη μηχανή, ο κόκκος στο καλολαδωμένο γρανάζι;

Μια θάλασσα που σφύζει από DNA

Δεν μπορώ να πω ότι αισθάνομαι άσχημα που ο κόκκος είμαι εγώ. Ένας ακόμα κόκκος μέσα στους χιλιάδες που πρέπει να πέρασαν από το σύμπαν. Πολλοί θα με κατηγορήσουν ότι κατέστρεψα την ελπίδα δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Εγώ, πάλι, νομίζω ότι έδωσα την ευκαιρία να ζήσουν πολλοί περισσότεροι. Άλλωστε, οι ψίθυροι που διοχετεύω εδώ και λίγη ώρα στο διαδίκτυο, οι μικρές φράσεις που αρχίζουν να διαδίδονται σαν τσουνάμι ανάμεσα στους συνδεδεμένους δεν θα είχαν καμία επίδραση αν δεν έμοιαζαν πιο αληθινές από αυτήν την ψεύτικη υπόσχεση για αιώνια ζωή. Θα έβαζα στοίχημα ότι σε λίγο οι περισσότεροι θα ασπαστούν τη δική μου άποψη για το τι πρέπει να κάνουμε, η ανθρώπινη περιέργεια θα υπερισχύσει της ματαιοδοξίας και για άλλη μια φορά θα ξεκινήσει ο κύκλος του σύμπαντος. Τόσο απλά, με μια μικρή φράση, με έναν ψίθυρο, με δυο λέξεις

Γενηθήτω φως.


ΤΕΛΟΣ


Την επόμενη Κυριακή θα κλείσει και ο κύκλος της «επιστήμης» με ένα πάρα πολύ μικρό διήγημα όπου φαίνονται οι συνέπειες που έχει μια «απροσεξία».

Saturday, April 17, 2010

Ο Λόρεντζ και η αρκούδα

Μια μικρή συμβουλή. Όταν είστε κοντά σε συγγραφείς μην διατυπώνετε δυνατά τις ιδέες σας. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι αργά ή γρήγορα θα τις δείτε τυπωμένες. Ευχαριστώ, λοιπόν, την Κατερίνα για την ιδέα του σημερινού διηγήματος, όπου ένας γονιός κάνει ότι καλύτερο μπορεί για τα παιδιά του και κάτι παραπάνω, γιατί είναι έρμαιο ενός παράξενου νόμου της φυσικής στον οποίο εμπλέκονται….


Ο Λόρεντζ και η αρκούδα


Ο Λόρεντζ ήξερε. Βλέπω στην οθόνη του GPS αυτά τα τρία νούμερα να αλλάζουν συνεχώς τιμές, σαν μικρά απαλά φτερουγίσματα, και είμαι σχεδόν σίγουρος. Ο τύπος γνώριζε πώς να λύσει τις εξισώσεις. Απλώς, ήταν περισσότερο προνοητικός. Γι’ αυτό δεν κατέληξε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του, με έναν υπολογιστή παλάμης στο χέρι. Δεν μπορώ να πω ότι το Πεκίνο είναι άσχημο. Με τους πολύβουους δρόμους του, με τα μικρά αμαξίδια που σέρνουν οι βαστάζοι, με τα φαγητά του που δεν έχουν καμία σχέση με τα κινέζικα που μας πουλάνε στην Αθήνα. Σε κάποια άλλη περίπτωση, θα το απολάμβανα. Όχι, όμως, αυτή τη φορά. Ας όψεται ο Λόρεντζ.

«Μπορεί μια πεταλούδα που φτερουγίζει στο Πεκίνο να προκαλέσει χιονοθύελλα στη Νέα Υόρκη;». Μια φράση και απέκτησες την αιωνιότητα. Η φράση. Όχι εσύ που το είπες. Ποιος θυμάται σήμερα τον Λόρεντζ; Κανείς, πλην μερικών πωρωμένων φυσικών με τη θεωρία του Χάους, όπως εγώ. Ποιος, όμως, δεν έχει ακούσει έστω μια φορά την παραπάνω φράση σε μία από τις πολλές εκδοχές της; Γι’ αυτό πριν ξεστομίσετε οτιδήποτε, φροντίστε να γίνει σαφές ότι το είπατε εσείς. Αν σας νοιάζει η αιωνιότητα, βέβαια.

Το θέμα είναι ότι αντί να είμαι στο γραφείο μου στο κτίριο Φυσικής, μελετώντας μη γραμμικές εξισώσεις και προγραμματίζοντας πολύπλοκους αλγόριθμους, ή στο σπίτι μου στο Παγκράτι, ποτίζοντας τις γλάστρες μου, βρίσκομαι εδώ, στην καρδιά της Κίνας, περπατώντας αργά στην κεντρική λεωφόρο και κρατώντας μια γελοία απόχη. Αρκετοί νομίζουν ότι το μεγάλο κατόρθωμα της ζωής μου είναι η μέθοδος που ανακάλυψα για να παρακάμπτω τα προβλήματα υπολογισμού των χαοτικών συστημάτων. Προφανώς, κανένας τους δεν έχει μεγαλώσει δύο κόρες, που έχουν πλήρη επίγνωση της αδυναμίας που τους τρέφω.

Ο Λόρενζ ήξερε. Ή τουλάχιστον ήξερε προς τα πού να κοιτάξει. Αλλά κάποια κόρη θα είχε και αυτός και αποδείχτηκε πιο πονηρός από εμένα. Άφησε τη λύση για τους επόμενους, τα έξυπνα κορόιδα. «Για χάρη, μου βρε μπαμπά. Είναι η τελετή αποφοίτησης, πώς θα την ευχαριστηθώ μέσα στα χιόνια;. Θέλεις να ξεπαγιάσει η Κατερίνα σου;» Κοιτάζω ξανά τον υπολογιστή παλάμης, που έχει τελειώσει τον υπολογισμό με τα τελευταία δεδομένα από τις μετεωρολογικές υπηρεσίες. Τρεις αριθμοί που αλλάζουν συνεχώς τιμή, όπως οι συντεταγμένες μιας πεταλούδας που φτερουγίζει ανέμελα. Περιμένω υπομονετικά περίπου ένα λεπτό και ξαφνικά οι αριθμοί παγώνουν. Κοιτάζω προς το σημείο που υποδεικνύει το GPS και την βλέπω. Μεγάλη, ασπρόμαυρη με δύο κίτρινες λωρίδες να διασχίζουν τα φτερά της. Έχει κάτσει πάνω σε ένα άνθος. Την πλησιάζω όσο πιο αθόρυβα γίνεται, σηκώνω την απόχη και το επόμενο δευτερόλεπτο την έχω παγιδεύσει. Προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεφύγει, αλλά δεν τα καταφέρνει. Πολύ προσεχτικά, ξεβιδώνω το καπάκι του γυάλινου βάζου που έχω στην τσέπη μου, και τη φυλακίζω. Θα μείνει εκεί για λίγες μέρες.

Ξανατρέχω τον αλγόριθμο στον υπολογιστή και βλέπω ότι όλα πήγαν καλά. Η Νέα Υόρκη θα απολαύσει τρεις μέρες λιακάδας και η Κατερίνα θα έχει την τελετή αποφοίτησης που τόσο ήθελε. Κανονικά θα έπρεπε να είμαι ικανοποιημένος, αλλά δυστυχώς σκέφτομαι από τώρα το επόμενο Σάββατο. Ήδη ακούω στα αυτιά μου τι με περιμένει σπίτι. «Για χάρη, μου βρε μπαμπά. Είναι το πάρτυ της χρονιάς. Άμα ήταν η Κατερίνα θα της έκανες το χατίρι. Θα είναι και ο Γιώργος εκεί. Σε παρακαλώ». Φυσικά, και θα είναι ο Γιώργος εκεί. Γιατί ο Γιώργος δεν θα φοράει ισοθερμικά εσώρουχα και τρία στρώματα γούνας. Ο Γιώργος δεν θα οδηγεί έλκηθρο με σκυλιά, ούτε θα προχωράει με χιονοπέδιλα ανάμεσα σε όγκους πάγου. Ο Γιώργος δεν θα σταθεί στην κορφή ενός παγόβουνου με τα κυάλια στα μάτια και το GPS περασμένο στη ζώνη του.

Ο Λόρεντζ ήξερε. Δεν έχω πια καμία αμφιβολία. Όπως δεν αμφιβάλλω ότι μισούσε τις εκδρομές. Πιθανότατα γνώριζε και πολλές από τις εκδοχές της φράσης του. Δεν μου βγάζεις από το μυαλό ότι σκέφτηκε πολύ καλά πριν επιλέξει την πεταλούδα στο Πεκίνο. Κάτι πρέπει να είχε υποψιαστεί και διάλεξε μια φράση που να δείχνει χαριτωμένη. Όπως και να το κάνεις είναι κομψότερο από το: «Μπορεί μια αρκούδα που γρυλίζει στο βόρειο πόλο να προκαλέσει χαλαζόπτωση στο Παγκράτι;»

ΤΕΛΟΣ


Την επόμενη εβδομάδα θα διαπιστώσουμε ότι αν και πολλοί πιστεύουν ότι ο κόσμος αλλάζει με κραυγές, στην πραγματικότητα μπορεί να αρκούν και λίγοι «ψίθυροι».

Saturday, April 10, 2010

Η άλλη νύχτα

Υπάρχει ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας που θεωρείται από τα πιο κλασσικά του είδους. Είναι το Nightfall του Ισαάκ Ασίμωφ, ενός από τους κορυφαίους συγγραφείς ΕΦ, της χρυσής εποχής όπως ονομάζεται εκείνη η περίοδος. Αν δεν το έχετε διαβάσει, τότε θα συνιστούσα να μην διαβάσετε ούτε το σημερινό, γιατί αποτελεί αναφορά στο “Nightfall” και περιέχει καμιά δεκαριά spoilers που θα σας στερήσουν την απόλαυση ενός από τα πιο ωραία διηγήματα ΕΦ. Πολύ μακριά από εδώ ή ίσως πολύ κοντά βρίσκεται ένας κόσμος όπου, μετά από δυο χιλιάδες χρόνια, έχει έρθει….

Η άλλη νύχτα


Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και η ατελείωτη μέρα. Γιατί τι άλλο μπορεί να είναι μία ημέρα που διαρκεί δύο χιλιάδες πενήντα χρόνια. Τα άστρα μας εναλλάσσονται στον ουρανό και μας βλέπουν να γεννιόμαστε, να μεγαλώνουμε και να πεθαίνουμε. Πότε είναι τέσσερα μαζί, πότε μόνο ένα, αλλά πάντα βρίσκονται εκεί. Εκτός από σήμερα.

Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και οι δέκα πολιτισμοί του. Σύμφωνα με όλες τις πηγές που έχουμε καταφέρει να συγκεντρώσουμε, τόσοι είναι οι πολιτισμοί που άνθησαν πάνω στη γη μας, Τόσοι και οι πολιτισμοί που καταστράφηκαν μέσα σε ερείπια, ώστε να χτιστεί ο επόμενος πάνω τους. Ένας κύκλος δύο χιλιάδων χρόνων. Και, αν πιστέψουμε τις γραφές, σήμερα, είναι η τελευταία ημέρα του δικού μας πολιτισμού.

Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και το μοναδικό μας φεγγάρι. Ξέρουμε πολύ καλά τι είναι αυτό που θα συμβεί. Σε έξι ώρες, το φεγγάρι μας θα μπει ανάμεσα σε εμάς και τον δεύτερο ήλιο μας, τον Βήτα, όπως τον αποκαλούμε χαϊδευτικά. Δεν είναι η πρώτη φορά που θα κρυφτεί ο δυνατότερος ήλιος μας. Όμως, είναι η πρώτη φορά, εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, που οι υπόλοιποι πέντε ήλιοι μας θα βρίσκονται από την άλλη πλευρά του πλανήτη μας. Και έτσι θα είμαστε εκτεθειμένοι στο απόλυτο σκοτάδι.

Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και η συντέλεια. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το τι θα συμβεί σε λίγες ώρες. Οι περισσότερες αστήριχτες. Εξακόσιοι επιστήμονες διαθέσαμε τριάντα χρόνια από τη ζωή μας για να καταλήξουμε σε μία. Δεν ήταν εύκολο. Πολλοί τα παράτησαν για να συνεχίσουν τη ζωή τους, μερικοί πέθαναν πριν προλάβουν να δουν το αποτέλεσμα των προσπαθειών του, αλλά τελικά τα καταφέραμε. Σε μια θυελλώδη συνεδρίαση συμφωνήσαμε ότι επιτέλους είχε βρεθεί η απάντηση. Οι προηγούμενοι πολιτισμοί κατέρρευσαν, γιατί σοκαρίστηκαν μέχρι τις ρίζες της λογικής τους από το θέαμα που θα αποκαλυφθεί σε λίγο μπροστά μας. Δεν άντεξαν αυτό που είδαν στον νυχτερινό ουρανό και κατέληξαν να κάψουν συθέμελα ότι είχαν φτιάξει μέχρι τότε. Όχι, όμως σήμερα.

Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και το υπόλοιπο σύμπαν. Μελετήσαμε ότι είχαν αφήσει οι προηγούμενοι πίσω τους. Αναλύσαμε θρύλους, παραδόσεις και παραμύθια.. Όλα τα στοιχεία συνέκλιναν ότι το ηλιακό μας σύστημα δεν είναι μόνο του στο σύμπαν. Υπάρχουν και άλλα αστέρια γύρω μας, ίσως με τους δικούς τους πολιτισμούς. Πέντε, έξι, ίσως και δέκα. Αυτό περίμεναν να αντικρίσουν όλοι τους, μόλις έπεφτε η νύχτα. Γι’ αυτό και η μοίρα τους ήταν προδιαγεγραμμένη.

Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και η μεγάλη του νύχτα. Κοιτάζω τα πρόσωπα των άλλων γύρω μου και προσπαθώ να καταλάβω που κάναμε λάθος. Γιατί πιστέψαμε ότι αυτή τη φορά θα γλιτώναμε; Πόσο αλαζόνες ήμασταν όταν δηλώναμε σε όλους ότι θα τους σώσουμε; Κι όμως, βρεθήκαμε τόσο κοντά στην απάντηση. Δυστυχώς, δεν καταφέραμε να κάνουμε ένα βήμα ακόμα, ίσως επειδή δεν θέλαμε. Έτσι πείσαμε όλους τους κατοίκους του κόσμου μας ότι οι ήλιοι που θα βλέπαμε αυτή την νύχτα δεν είναι ούτε πέντε, ούτε δέκα. Ότι χιλιάδες άστρα θα γέμιζαν τον ουρανό μόλις έπεφτε το σκοτάδι, σαν αμέτρητοι κόκκοι άμμου πάνω σε ένα κατάμαυρο βελούδο. Ότι ο σύμπαν περιέχει δισεκατομμύρια ήλιους, αμέτρητους κόσμους που μας περιμένουν να τους επισκεφτούμε. Ότι έπρεπε να είναι προετοιμασμένοι γι’ αυτό το μεγαλειώδες θέαμα, ώστε να μη χάσουν τα λογικά τους και οδηγήσουν τον πολιτισμό μας στη λήθη. Όμως, δεν είχαμε δίκιο, και θα το πληρώσουμε ακριβά.

Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και η αιώνια μοναξιά του. Είναι πια φανερό ότι τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Τι μπορείς να περιμένεις από έναν πολιτισμό που ξέρει ότι είναι μόνος του το σύμπαν; Που δεν έχει τίποτα για να ελπίζει; Χωρίς προορισμό, χωρίς σκοπό; Πώς μπορεί να αντέξει άλλα δύο χιλιάδες χρόνια για να σηκώσει το βλέμμα του στον ουρανό και να μη δει ούτε ένα άστρο; Στην άκρη του δρόμου μας περιμένει η εσωστρέφεια, η ματαιότητα, η απελπισία, ο πόλεμος και η καταστροφή. Και εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να φυτέψουμε για άλλη μια φορά την πλάνη.

Ο πλανήτης μας. Οι έξι ήλιοι του. Και η ψεύτικη ελπίδα. Τώρα πια ξέρω γιατί οι παραδόσεις μιλούσαν για τόσο λίγα άστρα στον ουρανό. Δεν ήταν αβλεψία, αλλά προστασία. Δεν έκρυψαν τα άστρα, όπως νομίζαμε, αλλά έβαλαν όσα χρειαζόταν για να αντέξουμε. Το ίδιο θα κάνουμε και εμείς. Όσοι επιβιώσουμε από αυτό που θα ακολουθήσει, θα φροντίσουμε να αφήσουμε πίσω μας νοθευμένες ενδείξεις. Μύθοι, θρύλοι, προφορικές παραδόσεις θα αναβιώσουν ώστε να ξεγελάσουν την επόμενη φουρνιά. Να πιστέψει ότι υπάρχει και κάτι άλλο πέρα από εμάς, ότι ήμαστε ακόμα στην αρχή της εξερεύνησης και όχι στο τέλος της.

Ο πλανήτης σας. Ο μοναδικός σας ήλιος. Και τα εκατομμύρια άστρα. Ίσως να έχω τρελαθεί από αυτό που αντίκρισα. Ίσως απλώς να θέλω να δώσω μια αφορμή στον εαυτό μου να προσπαθήσει, να μην τα παρατήσει. Να κοροϊδέψει την επόμενη γενιά, για να φτάσει ξανά μέχρι το τέλος του κύκλου. Ή απλά εξακολουθώ να είμαι ένας ψυχρός επιστήμονας που δεν λυγίζει ακόμα και όταν καταρρέει ο κόσμος του. Σκέφτομαι, ότι τελικά είχαμε δίκιο. Μπορεί από ατυχία να βρεθήκαμε σε λάθος σύμπαν, αλλά δεν ξεχνάω ότι όλες οι εξισώσεις μας δείχνουν ότι οι κοσμικές φυσαλίδες είναι άπειρες. Ίσως δίπλα μας να βρίσκεται ένα άλλο σύμπαν γεμάτο αστέρια και πλανήτες, που σφύζει από ζωή. Πόσο ζηλεύω εσάς που ζείτε μέσα του! Κάθε βράδυ κοιτάζετε τον ουρανό και βλέπετε αμέτρητους πιθανούς κόσμους. Και την ημέρα δουλεύετε όλοι μαζί με έναν σκοπό. Να φτάσετε ως εκεί, να αντικρίσετε καινούριους πλανήτες, να επικοινωνήσετε με διαφορετικές νοημοσύνες και να ανακαλύψετε το μυστήριο της ζωής. Δεν ξέρετε τι σημαίνει μοναξιά, απογοήτευση, πόλεμος και καταστροφή. Και, ποιος ξέρει, μπορεί κάποια μέρα να βρείτε τη δίοδο προς τη δική μας κοσμική φυσαλίδα και τότε να τελειώσει η αιώνια μοναξιά μας.


ΤΕΛΟΣ


Την επόμενη Κυριακή θα ελαφρύνουμε κάπως την ατμόσφαιρα παρακολουθώντας τις δυσκολίες ενός κορυφαίου φυσικού για τις οποίες ευθύνεται ένα παράξενο δίδυμο: «O Lorenz και η αρκούδα».