Το Μάτι

Αν αναλογιστείς το πραγματικό μέγεθος του σύμπαντος είναι πολύ πιθανό να νοιώσεις ίλιγγο. Ειδικά, αν συνειδητοποιήσεις ότι ζούμε πάνω σε έναν μικρό κόκκο σκόνης που περιφέρεται μέσα στην απεραντοσύνη. Φυσικά, έτσι αντιλαμβάνεσαι καλύτερα και το μέτρο των προβλημάτων σου. Όπως λένε, τα πράγματα δείχνουν εντελώς διαφορετικά όταν αλλάξεις οπτική γωνία. Στο σημερινό διήγημα θα κοιτάξουμε τη Γη μας όπως τη βλέπει …..

Το Μάτι

Όταν παίζεις κρυφτό με ένα μικρό παιδάκι, συνήθως σκέφτεσαι την παιδική σου αθωότητα. Δυστυχώς, εμένα το μόνο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μου, σήμερα που έφερα τον ανιψιό μου στην εξοχή, είναι η στιγμή που έκλεισε για πρώτη φορά το Μάτι. Ήταν 20:35 am, ώρα Γκρήνουιτς. Κάποιοι κοιμόντουσαν αγκαλιασμένοι κάτω από ζεστά σκεπάσματα, κάποιοι κρατούσαν σφιχτά στα χέρια του κούπες με αχνιστό καφέ, κάποιοι έβλεπαν τον ουρανό να αποκτά ένα μικρό μαύρο μπάλωμα. Εγώ βρισκόμουν μόνος μου σε ένα μικρό γραφείο του τμήματος Φυσικής, μπροστά σε έναν παμπάλαιο υπολογιστή και πάλευα με το φυλλάδιο του συνεδρίου. Όσο σκέφτομαι ότι εκείνη τη στιγμή προσπαθούσα να καταλάβω πώς μπορώ να έχω στην οθόνη ταυτόχρονα δύο σελίδες κειμένου, ντρέπομαι για τον εαυτό μου. Δεν πήρα χαμπάρι τίποτε, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι άνθρωποι.
Την επόμενη μέρα, διάβασα στα πεταχτά στο διαδίκτυο για το σκοτεινό νεφέλωμα, αλλά δεν έδωσα σημασία. Η αστρονομία δεν ήταν ποτέ ο αγαπημένος μου κλάδος. Εμένα με ενδιέφερε η κβαντική, και παρά τις αντιρρήσεις των γονιών μου, προτιμούσα να περάσω μια ολόκληρη μέρα σκαλίζοντας τα γραπτά του Bohr, παρά να βγω για έναν καφέ με τους φίλους μου. Ίσως γι’ αυτό δεν ξέρω πολλά πράγματα για τους καφέδες. Ούτε και για τους φίλους.
Πρέπει να πέρασαν αρκετοί μήνες μέχρι να ξανακλείσει το Μάτι. Το συνέδριο είχε φτάσει στην τελευταία του ημέρα, εγώ τα είχα πάει καλά με την ομιλία, πήρα αρκετά χειροκροτήματα, μίλησα με εκλεκτούς συναδέλφους για το νέο ρεύμα κβαντικού ιδεαλισμού και μαζευτήκαμε όλοι μαζί στο αίθριο του ξενοδοχείου για να θαυμάσουμε τον ξάστερο ουρανό. Όλοι έμειναν άναυδοι μόλις έκλεισαν τον κεντρικό φωτισμό και μας άφησαν στο σκοτάδι με τις φλόγες των κεριών να τρεμοπαίζουν. Μέτρησα τουλάχιστον είκοσι ανοιχτά στόματα. Μόνο, όμως, ένα είπε τη φράση που πρέπει να ακούστηκε εκατομμύρια φορές εκείνη τη νύχτα. «Πώς το κάνουν αυτό το εφέ με τα μαύρα κομμάτια;».
Όπως μάθαμε όλοι σύντομα, τα κενά, που είχαν γεμίσει τον νυχτερινό ουρανό σαν μεγάλες σταγόνες μελάνι, δεν ήταν εφέ. Τα άστρα εξαφανίζονταν κατά δεκάδες, χωρίς κανείς να μπορεί να δώσει μια λογική εξήγηση. Υπήρχε βέβαια μια σωρεία ερμηνειών, που μιλούσαν για νεφελώματα, μαύρες τρύπες, βαρυτικούς φακούς και άλλα πράγματα που σχεδόν κανείς δεν είχε ξανακούσει, αλλά μετά από χρόνια στην έρευνα μπορούσα να καταλάβω ότι στην πραγματικότητα κανείς δεν ήξερε τι συνέβαινε.
Αυτό, όμως, που έμαθα καλά τους επόμενους μήνες ήταν ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνηθίσουν τα πάντα. Ακόμα και όταν εξαφανίστηκε ο Κρόνος, ελάχιστοι ένοιωσαν πραγματικά να απειλείται η καθημερινότητά τους. Κακά τα ψέματα, άλλωστε, τι είναι στ’ αλήθεια ο Κρόνος για τους περισσότερους. Μια εντυπωσιακή φωτογραφία στην οθόνη ενός υπολογιστή ή ένα ασήμαντο άσπρο σημάδι στον ουρανό που δεν φαίνεται καλά ούτε με τηλεσκόπιο. Έτσι, οι περισσότεροι διάβασαν στην εφημερίδα για την απώλεια του πλανήτη και από την επόμενη μέρα συνέχισαν κανονικά τη ζωή τους.
Οι μόνοι που τα χρειάστηκαν ήταν οι κοσμολόγοι. Ξαφνικά, όλες οι θεωρίες τους κατέρρευσαν σαν πύργος από τραπουλόχαρτα. Μαζεύονταν σε συνέδρια, γέμιζαν τα παράθυρα της τηλεόρασης, αρθρογραφούσαν σε περιοδικά ποικίλης ύλης, αλλά ήταν πια πολύ αργά. Ήταν θλιβερό να βλέπεις διάσημους φυσικούς και επιφανείς επιστήμονες, που μέχρι τότε κρύβονταν με ασφάλεια πίσω από κλίμακες ετών φωτός και θεωρίες για μεγάλες εκρήξεις, να πασχίζουν να αποδείξουν ότι τα είχαν προβλέψει όλα, αλλά απλώς κανείς δεν τους είχε καταλάβει.
Αντίθτα, αυτοί που κυκλοφορούσαν σαν παγώνια ήταν οι φυσικοί στοιχειωδών σωματιδίων. Ανάμεσά τους κι εγώ. Εξοικειωμένοι, όπως ήμασταν, με την επίδραση του παρατηρητή στα πειράματά μας, έχοντας δει σωματίδια να εμφανίζονται μόλις τα παρατηρούσες, και άλλα να χάνονται για πάντα όταν σταματούσες να τα καταγράφεις, πολύ σύντομα ήταν έτοιμος ο όρος που θα διαδιδόταν σαν τσουνάμι μέσα στη λαϊκή κουλτούρα. Άλλοι θα το έλεγαν Θεό, άλλοι υπερόν, άλλοι εξωδιαστατικό παρατηρητή, αλλά εμείς το είπαμε το Μάτι. Και την επόμενη φορά που έκλεισε, ανατρίχιασε ολόκληρη η ανθρωπότητα.
Στέκομαι, τώρα στην άκρη του υψώματος, παρέα με τον μικρό μου ανιψιό, που τσιρίζει ότι κλέβω και γι’ αυτό τον βρίσκω όταν κρύβεται, και κοιτάζω μια ιτιά που ισορροπεί λες και ετοιμάζεται να πέσει στο κενό. Το σφύριγμα του αέρα, ο ανοιχτός ορίζοντας και ο καταγάλανος ουρανός μου δίνουν την αίσθηση ότι είμαι ο τελευταίος άνθρωπος στον κόσμο. Κλείνω τα βλέφαρα μου για να μετρήσω μέχρι το εκατό, και σκέφτομαι το ερώτημα που τόσο βασάνισε τους φιλοσόφους. Εξακολουθεί να υπάρχει ο κόσμος; Η θάλασσα, ο άνεμος, η ιτιά, είναι ακόμα γύρω μου ή χάνονται για πάντα μαζί με εμένα. Υπάρχει ένα αντικειμενικό σύμπαν ή όλα είναι δημιούργημα της συνείδησης των έμβιων όντων; Αν χαθεί και ο τελευταίος άνθρωπος, τι θα απογίνει η πραγματικότητα; Μήπως θα χαθεί μαζί του;.
Δυστυχώς, τώρα που ξέρουμε την απάντηση σε αυτό το ακανθώδες ερώτημα, είναι κάπως αργά για να μας παρηγορήσει. Κάπου εκεί έξω, πέρα από τον κόσμο μας, κάθεται ο παρατηρητής μας. Το Μάτι. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι είναι ματαιοπονία να προσπαθούμε να συλλάβουμε τη μορφή του και τα αισθητήρια όργανα που έχει. Έτσι, εγώ προτιμώ να τον φαντάζομαι σαν ένα μικρό παιδάκι, που βρίσκεται σε μια διπλανή διάσταση και μας έβλεπε σαν ένα υπέροχο παιχνίδι. Για κακή μας τύχη, απ’ ότι φαίνεται άρχισε να χάνει το ενδιαφέρον του για εμάς. .Ίσως ανακάλυψε κάποιο γειτονικό σύμπαν και ασχολείται όλο και λιγότερο με μαζί μας. Το βλέμμα του πέφτει όλο και συχνότερα αλλού, το Μάτι κλείνει, ότι και αν σημαίνει αυτό, και μαζί του χάνονται κομμάτια του σύμπαντος. Δεν έχω ιδέα τι είναι αυτό που το προσελκύει. Τι έχει ο γαλαξίας μας που δεν είχαν οι άλλοι; Τι έχει ο Δίας που δεν είχε ο Κρόνος; Τι έχει η Γη που δεν είχε η Σελήνη;
Το καταπληκτικό ήταν ότι, μόλις χάσαμε το φεγγάρι μας, σταμάτησαν αμέσως και όλοι οι πόλεμοι. Αν το ήξεραν αυτό οι ακτιβιστές, σίγουρα θα είχαν βρει κάποιον τρόπο να το καμουφλάρουν, αντί να στέκονται μπροστά στα τανκ ή να μαζεύονται σε πορείες προς τις πρεσβείες. Σταμάτησαν, βέβαια, και οι παλίρροιες, αλλά δεν σώθηκαν τόσο πολλοί άνθρωποι από αυτό. Το σίγουρο είναι ότι οι στρατιώτες κατάλαβαν μέσα σε μια ημέρα πως δεν έχουν πολύ χρόνο ακόμα για να ευχαριστηθούν τη ζωή τους. Το παράξενο ήταν ότι δεν το είχαν αντιληφθεί όλα αυτά τα χρόνια που πολεμούσαν με τις σφαίρες να περνούν δίπλα από τα κεφάλια του. Τι να πεις; Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου.
Ξαφνικά, λοιπόν, γεμίσαμε με κινήματα που σκοπεύουν αποκλειστικά στο Μάτι. Η βασική τους επωδός είναι: Μην το αφήσετε να βαρεθεί. Είναι απίστευτο τι βλακείες μπορεί να κάνουν ξαφνικά οι άνθρωποι, μόλις συνειδητοποιήσουν ότι κινδυνεύουν. Το τι έχουν δει τα μάτια μας αυτές τις μέρες δεν περιγράφεται. Γιγάντια γκράφιτι σε χωράφια με τη φράση «ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ», ολονύχτιες λειτουργίες με μικρά επάργυρα διακοσμητικά σε σχήμα ματιού, χιλιάδες γυμνούς να περιφέρονται στους δρόμους, πιθανότατα έχοντας παρεξηγήσει τη λέξη Μάτι. Αν πάντως ισχύει η άποψη ότι το Μάτι έλκεται από τη νοημοσύνη, εμείς κάνουμε ότι μπορούμε για να το απομακρύνουμε από τον πλανήτη μας.
Δεν συμμετέχω σε αυτές τις προσπάθειες, ίσως επειδή ποτέ δεν συμμετείχα σε τίποτε συλλογικό, αλλά μπορώ πολύ καλά να καταλάβω το δέος που τους κυριεύει στην σκέψη ότι θα χαθούν όλα με μια απλή ματιά. Μπορεί η ενασχόληση με τη κβαντική φυσική να μου στέρησε πολλές μικρές χαρές της ζωής, αλλά τουλάχιστον με αποζημιώνει τώρα, λίγο πριν το μεγάλο φινάλε. Γιατί, είναι φανερό ότι αργά η γρήγορα η αυλαία θα πέσει. Κι όμως, καθώς ανοίγω τα μάτια και βλέπω τον ανιψιό μου να κυνηγάει μια γκριζογάλαζη σαύρα κάτω από την ιτιά με φόντο την σκουρόχρωμη θάλασσα, δεν νοιώθω απογοήτευση. Πιστεύω ότι το Μάτι θα ανοίξει ξανά, και το μόνο που με στενοχωρεί είναι που δεν θα βρίσκομαι εκεί για να αντικρίσω το καινούριο σύμπαν. Αλλά, μερικές φόρες σκέφτομαι ότι ίσως και να είμαι. Σήμερα, ο ανιψιός μου έφερε μαζί του τον πειρατή από το πλαυμομπίλ που του είχα χαρίσει πριν δύο χρόνια. Καλώς ή κακώς, ποτέ δεν ξέρεις ποιο παιχνίδι θα ξετρυπώσει ένα μικρό παιδάκι από το κουτί του. Μπορεί ξαφνικά να θυμηθεί έναν μοναχικό κβαντικό φυσικό που παίζει κρυφτό με τον μικρό του ανιψιό και να τους τραβήξει στο νέο κόσμο μέσα από το παλιό, παρατημένο σύμπαν.

ΤΕΛΟΣ

Την επόμενη Κυριακή θα είμαι κάπου όπου λέξεις όπως διαδίκτυο, ιστοσελίδα blog, και facebook είναι σχεδόν άγνωστες -λίγο-πολύ όπως ήταν ολόκληρη η Ελλάδα πριν δεκαπέντε χρόνια-, όπου καταλαβαίνεις ότι τα παιδιά παίζουν, οι άνθρωποι δουλεύουν και η γη εξακολουθεί να γυρίζει παρά αυτές τις ελλείψεις. Έτσι, την μεθεπόμενη εβδομάδα θα αντικρίσουμε μια «άλλη νύχτα».